2014年5月31日 星期六

Odyssey 19. 53-99 Penelope的象牙椅

Odyssey 19. 53-99
Penelope prepares to question the Stranger
ἡ δ᾽ ἴεν ἐκ θαλάμοιο περίφρων Πηνελόπεια,
Ἀρτέμιδι ἰκέλη ἠὲ χρυσέῃ Ἀφροδίτῃ.
τῇ παρὰ μὲν κλισίην πυρὶ κάτθεσαν, ἔνθ᾽ ἄρ᾽ ἐφῖζε,
δινωτὴν ἐλέφαντι καὶ ἀργύρῳ: ἥν ποτε τέκτων
ποίησ᾽ Ἰκμάλιος, καὶ ὑπὸ θρῆνυν ποσὶν ἧκε
προσφυέ᾽ ἐξ αὐτῆς, ὅθ᾽ ἐπὶ μέγα βάλλετο κῶας.
ἔνθα καθέζετ᾽ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια.
ἦλθον δὲ δμῳαὶ λευκώλενοι ἐκ μεγάροιο.
αἱ δ᾽ ἀπὸ μὲν σῖτον πολὺν ᾕρεον ἠδὲ τραπέζας
καὶ δέπα, ἔνθεν ἄρ᾽ ἄνδρες ὑπερμενέοντες ἔπινον:
πῦρ δ᾽ ἀπὸ λαμπτήρων χαμάδις βάλον, ἄλλα δ᾽ ἐπ᾽ αὐτῶν
νήησαν ξύλα πολλά, φόως ἔμεν ἠδὲ θέρεσθαι.  (Odyssey 19. 53-64)

Then wise Penelope emerged out of her room,
looking like Artemis or golden Aphrodite.
Beside the fire where she used to sit, they placed
a chair for her, inlaid with ivory and silver.
Imalcius (Icmalius), a craftsman, had made it years ago.  
He’d fixed a footstool underneath, part of the chair,
on which they usually threw a large sheep fleece.
Here wise Penelope sat, while white-armed servants
came from the women’s hall and started to remove
the lavish amounts of food, the tables, and the cups
high-spirited suitors had been drinking from.
The embers in the braziers they threw on the floor,
then filled them up with plenty of fresh wood
for warmth and light.

Penelope再次出場,她想利用夜深人靜時,向這位「陌生人」詢問丈夫Odysseus的下落。和Odyssey 17. 36-37一樣,Penelope的描述是如Artemis,又像Aphrodite。她坐在火驢旁一張象牙與銀打造的椅子,而且史詩還提到這是有名的工匠Icmalius (Ἰκμάλιος)所打造的。這名字中有ἴκμη,是橡樹等植物中汁,可以做為黏象牙的膠水,也表示當時已具有製作家具等相關技藝。腳下還有腳凳,椅子上再鋪羊毛。

θρῆνυς footstool

κῶας fleece


這一幕,十八世紀的畫家Johann Heinrich Wilhelm Tischbein畫了一幅有名的畫 Ulysses and Penelope,參考下面這幾張圖,有些差異:



圖片資料來源: http://www.myartprints.co.uk/a/tischbein-joh-heinrich-wi/ulysses-and-penelope.html


圖片資料來源: http://louisecharente.wordpress.com/2013/05/20/the-odyssey-books-seventeen-to-twenty-four/  ODYSSEUS AND PENELOPE;COMMONS.WIKIMEDIA.ORG


圖片資料來源: HTTP://WWW.CATHERINESVEHLA.COM/MY_WEBLOG/2013/11/ODYSSEY-BOOK-19-QUEEN-PENELOPE-AND-THE-BEGGAR-PART-1-OF-2.HTML

一群女僕開始收拾與整理那群追求者留下的狼藉杯盤,這時女僕Melantho進來大廳,大罵還在此逗留的老乞丐,殊不知這位老兄可是她家的主人OdysseusMelantho 伶牙俐齒:

 

‘ξεῖν᾽, ἔτι καὶ νῦν ἐνθάδ᾽ ἀνιήσεις διὰ νύκτα

δινεύων κατὰ οἶκον, ὀπιπεύσεις δὲ γυναῖκας; (Odyssey 19. 66-67)

Stranger, are you still going to pester us
even now, all through the night in here,
roaming around the house, spying on women?

ἀνιάω grieve, distress,



這位女僕顯然嫌這位登門乞討的老人,第70-88行,Odysseus也來個機會教育,馬上教訓這位高傲的女僕。Odysseus開口稱呼這女僕δαιμονίη,雖然王煥生的翻譯,「你這惡婦」,但是希臘文δαιμονίη,神聖的女子 (god-like woman),也許是反諷的口氣,但再一次說明隱藏的觀點,每一張臉,每一個生命,即使是高傲可惡的人,都仍是神聖的,這是平等的倫理美學,不輕視任何人。在 Odysseus的訓話裏頭,也是說明不應該因為一個乞丐衣著破爛,就歧視他。古希臘的傳統給乞丐、流浪的吟唱詩人、流亡的人留餘地,給他們一些溫飽的食物與衣服,這是待客之道。

Penelope罵一頓這個不懂待客之道的女僕,並說明她還要請問眼前作客的異鄉人,打聽主人Odysseus的消息,旋即,請女管家Eurynome端一張椅子,鋪層羊毛,請這位客人上座,她要請教客人問題了。這裡說的椅子是δίφρος chariot-board, a seat, chair, stool。應該和Penelope坐的象牙椅子不同,但是也表示Penelope非常尊敬這位衣衫襤褸卻彬彬有禮的異鄉人。

Odyssey 19 開場

Odyssey 19
Odysseus with Penelope and Eurycleia

A Roman wall-painting from the first century ce, showing Penelope contemplating the stranger and pondering, while Eurycleia looks on from the doorway (upper left). Penelope's pose here is similar to that on the fragmentary terracotta relief of the footwashing shown above.
                 


Odyssey 19. 1-52
Odysseus and Telemachus hide the weapons

ὦ πάτερ, ἦ μέγα θαῦμα τόδ᾽ ὀφθαλμοῖσιν ὁρῶμαι.
ἔμπης μοι τοῖχοι μεγάρων καλαί τε μεσόδμαι,
εἰλάτιναί τε δοκοί, καὶ κίονες ὑψόσ᾽ ἔχοντες
φαίνοντ᾽ ὀφθαλμοῖς ὡς εἰ πυρὸς αἰθομένοιο.
ἦ μάλα τις θεὸς ἔνδον, οἳ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσι.’

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς:
‘σίγα καὶ κατὰ σὸν νόον ἴσχανε μηδ᾽ ἐρέεινε:
αὕτη τοι δίκη ἐστὶ θεῶν, οἳ Ὄλυμπον ἔχουσιν.
ἀλλὰ σὺ μὲν κατάλεξαι, ἐγὼ δ᾽ ὑπολείψομαι αὐτοῦ,
ὄφρα κ᾽ ἔτι δμῳὰς καὶ μητέρα σὴν ἐρεθίζω:
ἡ δέ μ᾽ ὀδυρομένη εἰρήσεται ἀμφὶς ἕκαστα.  (Odyssey 19. 36-46)

Father, what my eyes are witnessing
is an enormous wonder. In this room
the walls and beautiful pedestals,
the fir beams and high supporting pillars
are glowing in my eyes, as if lit up    
by blazing fire. Some god must be inside,
one of those who hold wide heaven.”  
Resourceful Odysseus
then answered him and said:    “Keep quiet.
Check those ideas and ask no questions.
This is how gods who hold Olympus work.
You should go and get some rest. I’ll stay here,
so I can agitate the servants even more—
and your mother. As she laments, she’ll ask
for each and every detail.”


第十九卷的佈局與結構較嚴謹,Odysseus和Penelope越來越接近,還有奶媽認出主人這一幕,也是千古佳話。

一開始,父子倆展開行動,移走大廳所有武器。一開場,Odysseus正在想下一步棋,彷彿Athena也在場協助,這是史詩特殊之處,神的參與,神的顯身,眾神像是來去自如的角色,但有時又像一旁的觀眾。

Odysseus吩咐Telemachus,這一段和Odyssey 16. 281-98重複。學者提到,這房子可能像Yugoslav House,天花板留一口,但沒有煙囪,所以室內東西很容易被煙燻黑。

Telemachus馬上請奶媽Eurycleia把所有的女僕隔離在房內,因為他要整理大廳裡的武器。顯然,Telemachus只相信奶媽,其他女僕因為和那群追求者廝混久了,並不可信。

Eurycleia很高興眼前的小主人長到了,會關心家裡的事,並且主動提出保護家業 (think about

caring for this house, guarding all its wealth... Odyssey 19. 22-23)。但是,Eurycleia問到需不需要留一人幫忙點燈?

Telemachus回答,眼前這位乞丐,有受到他的恩惠,可以幫忙提燈:
‘ξεῖνος ὅδ᾽: οὐ γὰρ ἀεργὸν ἀνέξομαι ὅς κεν ἐμῆς γε
χοίνικος ἅπτηται, καὶ τηλόθεν εἰληλουθώς. (Odyssey 19.27-28)

“This stranger will.
I won’t let anyone who’s touched my food
rest idle, not even if he’s come here
from somewhere far away.” (Odyssey 19.27-28)

這位客人可以替代,他既然在我家裡吃飯,
儘管室外鄉客,我也不能讓他不幹活。



Telemachus說,吃過他的食物(χοῖνιξ),就不能閒著。χοῖνιξ, choenix, a dry measure, esp. for corn, Hdt.1.192, etc.; the choenix of corn was one man's daily allowance,每日的乾糧。這個說法,也說明「待客之道」(hospitality),客人回報主人的基本禮儀。

大廳就剩父子二人,點著金火炬 (golden lamp),齊心搬走所有盾、槍、矛等武器。此刻,Telemachus在金碧輝煌的大廳,屋頂桁架,屋樑,和堂柱,似乎看見神的存在。這裡我想分享幾個看法: 第一,如果這些武器永遠藏住,不再使用,可以避免之後的血腥屠殺與沒完沒了的冤冤相報。一般文學史中,視Odysseus為西方文學中的一個「完人」(complete man, not perfect man),敢愛敢恨,Odysseus有很多過人之處,但也有他致命的缺點。我有另一種讀法,我覺得Odysseus有一些「陰柔」之美,但也有「陽剛」之氣。和史詩那些好戰的勇士不同,Odysseus常常以退為進,運用柔性的智慧解決很多問題,但是,他總是在最後一刻,還是動用他的「拳頭」,他的力氣,他的權力,然後,導致更多的毀滅與悲劇。如果,Odysseus甘於做Nobody,甘心用他的智慧,而不是「力」處理他面對的問題,他的奇幻之旅就不會是一串串屠殺與死亡。另外,回到Ithaca,這群追求者固然令人討厭,但是有必要用弓箭把他們一一射死嗎? 史詩並沒有高頌這種用武力解決問題的模式,相反地,史詩一次又一次強調,Odysseus心中想的這種報復計畫是邪惡的(evil),會種下更多毀滅的種子。

第二,這裡描述在美好的大廳堂 (μεγάρων καλαί)中看見神性的光輝,一些學者提到這意味Athena真得在場,我看到的是這個家庭中的美好,當那群異類分子離去,當所有武器挪開,當父子安安靜靜相聚,瞬間,這空間的莊嚴與肅穆,溫馨與明亮,就是一種不可取代的神聖。

這裡的屋樑用的是fir,並非王煥生譯本中提到的松木。可能是Grecian Fir,希臘冷杉,ἐλάτη,Abies cephalonica。

τοῖχος wall of a house

μέγαρον large room, hall

μεσόδμη tie-beam

ἐλάτινος of the fir

完成藏武器的工作後,Odysseus要Telemachus先回房間睡一下。


  圖片資料: http://www.perseus.tufts.edu/hopper/image?img=Perseus:image:1998.01.0134  Relief with Eurykleia, Odysseus, and Penelope; From Svoronos 1903-12, pl. 134; Athens, NM 1914